Girişimciliğin "Gizemli" Yüzü: Mentorluk

Girişimcilerin neredeyse her teknogirişim programında inkübasyon veya hızlandırıcı kapsamında karşısına çıkan gizemli bir kişilik var: Mentor.

‘Mentor’ kelimesinin Türkçe karşılığı TDK`ya göre “yönder” olarak tanımlanmakta: “Herhangi bir iş yerinde farklı görevlerde çalışarak deneyim kazanmış olan, danışan kişinin hedefine ulaşmasını sağlayacak yolu bulmasına yardımcı kimse.” Diğer bir deyişle mentora yol gösterici, iş rehberi diyebiliriz.
Mentör bilgi sağlayan, kararlarında rehberlik eden ve bağlantı sağlayan bir kişidir. Çoğu program fikir aşamasında ve prototip aşamasında girişimcilerin ticarileşmelerinde yardımcı olmak için programlarına mentorlar dahil etmiştir. Tanımı böyle yapınca, her mentordan bir “lala heybeti”, “yoda vizyonu”, “galadriel” gibi yol gösterici, “miyagi sensei” gibi disiplin bekleniyor.

Mentorluk, zamanımızda ise yaşlı olanın gençlerle bilgi ve deneyim aktarımını paylaşması olarak algılanmıyor. Mentorluk, farklı deneyimlere sahip iki kişinin karşılıklı fayda yaratacak etkileşimi olarak kabul ediliyor. Ast-üst ilişkisinin aksine karşılılık ilkesi var.

Mentor size ne sağlayabilir?
-Eğer aynı alandaysanız ve deneyimi sizden fazla ise, mentor size çok kritik bilgiler sağlayabilir.
-Görüşebileceğiniz bağlantılar sağlayabilir.
-Dışardan bir göz olarak sizin karar almanıza yardımcı olabilir.

Mentorun danışman gibi sizinle sözleşmeye bağlı bir bilgi aktarımı yoktur. Bilgi, etkileşim sonucunda da ortaya çıkabilir. Girişimcinin kendi bilgisi, kararları ve bağlantıları yetersiz mi? Neden formal programlar gerekli?

Size mentorluk alan üç farklı profilden bahsedeceğim. Her profil, kendi alanında uzmanlaşmanın getirdiği avantajları ve dezavantajları yaşıyor: Akademik girişimciler, sektörel girişimciler, makerlar.

Üniversite eğitimi süresince girişimci bilgi ve becerisini geliştirirken; aynı zamanda yaşadığı yerel ihtiyaçlarından da onları bağımsızlaştırıyor. Akademi ise birçok alanda evrensel çalışma alanları belirlerken, kendi öğrencilerini bulunduğu yerel koşulların dışındaki alanlarda bilgi ve beceri edinmesine olanak sağlıyor; örneğin şehirde hiç ticari talep olmamasına rağmen biyoteknoloji alanında araştırma sürdürebiliyor. Bilginin ticarileşmesi için mesafe, bilgi ve bağlantı gerekliliği oluşturuyor.

Sektör deneyiminden gelen girişimcilerin ihtiyaç alanlarına hakimiyeti yüksek iken prototip için gerekli bilgi ve beceri kümelerinin çok daha dar olduğu ortaya çıkıyor. Ortaya çıkan sonuçlar girişimcinin bilgi ve becerisi ile sınırlanıyor.

Çok sık karşımıza çıkmasa bile son sınıf olarak makerları alabiliriz; daha TDK bu alana el atmamış, mucit diyelim. Mevcut sistemleri ve ürünleri kurcalayarak; yapıları değiştirerek yeni prototipler geliştiren ve kullanım alanları keşfeden girişimcilerdir makerlar. Her icat şirketleşecek kadar kapsamlı cözümlere dönüşemiyor. Çoğu çözüm lokal kalıyor. Onlar da pekala bilgi ve ticari bağlantılarını derinleştirerek mucitlikten girişimciliğe geçiş yapabilirler.

Mentorlar girişimcilerin alıştıkları alanların — teknik, ticari veya mucitlik- dışına ulaşmalarına yardımcı olarak daha yenilikçi çözümler geliştirmesine yardımcı oluyor.

Son 7 senedir fikir ve prototip aşamasında girişimcilerle çalışan bir ekip olarak bize göre zayıf veya güçlü mentor yok. Güçlü ya da zayıf mentor-girişimci eşleşmesi var.

Eğer eşleştiğiniz mentor sizi bulunduğunuz alanın dışına taşıyabilir, sizi farklı düşünme konusunda motive edebilirse, bizim için başarılı bir mentorluk seansı olmuştur. Bu durum, karşılıklı alınan enerji ve seans sonundaki heyecandan anlaşılabilir. Eğer seans sonunda iki tarafı da heyecanlandıran bir sonuç çıkmıyorsa ve girişimci bulunduğu alandan mesafe almadıysa, bizim için zayıf bir seans olarak değerlendiriliyor.

Girişimci bir programa dahil olmadan da mentorluk alamaz mı? Elbette alabilir. Ancak, gözlemlediğimiz kadarıyla girişimcilerin sosyal grupları uzmanlık alanları ile örtüşüyor. Örneğin, akademisyen bir girişmci çevresi de ağırlıklı olarak yine akademik çevreden oluşuyor. Çevrenin yer çekimini aşmak ve yenilikçi bakış açısı yakalamak için formal bir programın eşleştirme yapmasının çok faydalı olduğunu keşfettik.

Tech Ankara Girişimcilik Merkezi’nde 2017 Şubat ayından beri Ankara Kalkınma Ajansıyla beraber formal bir mentorluk üzerinde çalıştık. Youth Entrepreneurship Development Programme adlı program Avrupa Birliği tarafından destekleniyor. Bugüne kadar 100`e yakın mentor-girişimci eşleştirmesi gerçekleştirmesine destek olduk. Ankara`da birçok üniversite ve sanayi bölgesinden katılımcılarla tüm şehir kapsamında farklı alanları birbirine bağlayan bir program oluştu. Üniversitesi ve sanayisi güçlü Ankara`mız için güzel bir ilişki… Bu ilişkinin sonucunda inovasyonun daha güçlü çıkacağına inanıyoruz.

Artık mentorluk konusunda gizemin ortadan kalktığını düşünüyorum. Mentorlar size bulunduğunuz ticari, akademik veya mucitlik alanının dışını keşfetmenizi, büyümenizi ve gelişmenizi sağlayan bir rehberdir. Inovasyon bir kişilik özelliği değil; onu mentorda ya da içinizde aramayın. Inovasyon çözülmesi gereken bir problem değildir…