Uşak İli Tekstil Geri Dönüşüm Raporu, Avrupa’dan Örnekler ve Döngüsel Ekonomi Hakkında
Zafer Kalkınma Ajansı ile Uşak Ticaret ve Sanayi Odası birlikteliğinde, Türkiye’nin döngüsel ekonomi alanında çalışan ilk kooperatifi DCube tarafından hazırlanan rapor, Uşak ilinin tekstil geri dönüşümü hakkındaki durumu ve geliştirilebilecek stratejiler üzerine detaylandırılmış bir çalışmadır.
Yapılan çalışma sonucunda Uşak ilindeki tekstil geri dönüşüm sektörünün döngüsel ekonomi bakımından yüksek bir potansiyeli olduğunu ortaya koymuştur. Bilindiği üzere döngüsel ekonomik modelde “atık” ve/veya “artık değer” bulunmadığı gibi yapılan birçok çalışmada ve gerçek hayat örneklerinde de görüşmüştür ki döngüsel ekonomik model tekstil sektöründe de uygulanabilirdir. Ülkemizin önde gelen tekstil üreticilerinin bulunduğu Uşak için de durum farklı değildir.
2014 yılında yayınlanan verilere göre tekstil ürünlerinin imalatı Uşak ilinin ekonomisinin %53’ünü, Türkiye’deki toplam tekstil ürünlerinin toplam imalatının ise %2,3’ünü oluşturmaktadır. Tekstil ürünleri imalatında uzmanlaşma konusunda ülkemizde ikinci olan Uşak, döngüsel ekonomik sistemin adapte edilebilmesi için gerekli beşeri sermaye ve teknik birikimin olduğu sinyallerini vermektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri ise Uşak’ın barındırdığı birçok rejenere iplik üretimi yapan üreticiye sahip olması ve Türkiye’nin tekstilde geri dönüşüm merkezi olmasıdır.
2015 yılında, Avrupa birliğinin geliştirdiği, tüm imalat sanayiinde ve tüketicilerin kullanım alışkanlıklarına odaklı döngüsel ekonominin temel alınması ve döngüsel ekonomi modelinin hayata geçirilmesi için eylem planı kabul etmiştir. Eylem planı kapsamında döngüsel ekonomi odaklı projelerin fonlanması da amaçlanmıştır.
Eylem planı çerçevesinde ve daha önce atılan adımlar ışığında Avrupa’da tekstil üzerine döngüsel ekonomik uygulamalar gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Avrupa’daki öncü ülkelerde yapılan çalışmalara aşağıdaki örnekler verilebilir:
Estonya: Toom Tekstil AS tekstil atıklarını geri dönüştürerek dokusuz malzemelere dönüştürmektedir. Dokusuz malzemeler mobilya endüstrisinde yatak imalatçılarına ve yalıtım malzemeleri üreticilerine satılmaktadır.
Hollanda: Hollanda’daki geri dönüşüm tedarik zinciri toplama, sıralama, geri dönüşümsüz kıyafet ve tekstil ürünlerinin işlenmesini kapsamaktadır. Bunun dışında Utrecht’teki sivil toplum faaliyetleri ile tekstil geri dönüşümünün yanı sıra iş gücü piyasası dışında kalmış bireyler istihdam edilmektedir. Bu da döngüsel ekonominin uygulandığında istihdamı arttıracağını kanıtlar niteliktedir. Ek olarak, kar amacı gütmeyen Açık İnovasyon Merkezi Texperium, tekstilde geri dönüşüm sürecinin hızlandırılmasını amaçlamaktadır.
Belçika: Flaman bölgesi atık yönetimi açısından dünyada ve Avrupa’daki en iyi uygulama örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bölge Avrupa’nın en büyük geri dönüşüm merkezlerinden biri olma özelliğine sahiptir. Bilgi birikimi, teşvikler ve üniversitelerle yürütülen ortak çalışmalar, geri kazanım sağlayan şirketlere verilen destek bölgenin bu denli gelişmesinde ciddi bir rol oynamıştır. Uşak’taki geri dönüşüm firmaları da KOSGEB desteklerine erişim hakkına sahiptir ancak Flaman bölgesindeki firmaların vergi muafiyetinden aynı ölçüde yararlanamamaktadır. Flaman bölgesindeki geri dönüşüm odaklı firmaların vergi muafiyeti %80 civarındadır.
İtalya: Prato bölgesindeki yıllardır süregelen tekstil ve tekstilin geri dönüştürülmesi konusunda inovatif adımlar atmıştır. Prato Ticaret Odası tarafından geliştirilen “Cardato Recycled” markası, ürünlerinin %65’inin geri dönüştürülmüş materyaller kullanılarak üretildiğini onaylamakta ve katılan şirketlerin çevresel etkilerini yaşam döngüsü analizi ile ölçmektedir.
Uşak, hali hazırda yapılan çalışmalar ve gelecekte döngüsel ekonomi kapsamında yapılabilecek ilerlemelerle, üniversitelerle sanayi işbirliği ile Avrupa’da tekstil alanında yapılan geri dönüşüm kapasitesine erişebilir. Uşak için, yukarıda verilen örneklerde olduğu gibi, tüketicilerden ve kurumlardan toplanacak atık oranını arttırması tekstil geri dönüşümünün artmasında büyük rol oynamaktadır. Uluslararası rekabet özellikleri düşünüldüğünde Uşak fiyat ve telef erişim potansiyeli bakımından birçok Avrupa ülkesinden daha avantajlı durumdadır. Uşak’ın gelişimi, Avrupa Birliği tarafından oluşturulan fonlarla Döngüsel Ekonomi Programlarının teşvik edilmesi ve Üretim sonrası tekstil atıkları toplanması konusunda bilincin arttırılması, “Sıfır Atık” insiyatifi ile kamuoyunda farkındalığın artırılması ile, Dünya’da önde gelen tekstil geri dönüşüm merkezlerine bir örnek olabilir. Aşağıdaki raporda yapılan anketteki sorulardan birine ait grafik verilmiştir. Grafikte görüldüğü üzere soruya cevap veren 108 firma’nın yüzde 85'i Uşak’ta tekstil geri dönüşümü üzerine kümelenmeye ihtiyaç olduğunu ve konu üzerinde bir çalışma yapılması halinde destek vereceklerini belirtmişlerdir.
DCube hakkında daha fazla bilgi edinmek için: https://www.d-cube.org/
Raporun tam haline ulaşmak için: http://zafer.gov.tr/Portals/0/dys/kaynaklar/raporlar-strateji-belgeleri/strateji-belgeleri/usak-tekstil-geri-donusum-raporu%20TGDR.PDF